13. jan, 2022

HINDOSTAANSE MUZIEK (102)

Je kunt niet met alle beschikbare gemak aan de haal gaan met het intellectuele eigendom van anderen. Je kunt niet delen van een artikel of boek overschrijven, en de indruk wekken dat jij de geestelijke vader/moeder bent. Er bestaat zoiets als auteursrechten, en het plegen van plagiaat is bij wet verboden. Rechten kunnen komen te vervallen in de loop der tijd, of na de dood van een schrijver, maar kunnen ook zijn overgenomen door nabestaanden of anderen, die de rechten hebben gekocht. Die zijn dan besachermd. M.a.w.: schenden van auteursrechten is een misdrijf. Anders dan in het vrije westen waarvoor regels zijn opgesteld, en gesanctioneerd. Dit in tegenstelling tot landen waar overnemen van technische ontwerpen, overschrijven van delen van literaire werken, nabootsen van muziek, etc. geen uitzonderingen zijn. Patenten worden omzeild, niet gehinderd in de laatste plaats door gewetensvragen. Een kopie maken en geld aan verdienen (of niet) is soms big business en gaat voorbij aan morele afwegingen.

Er gaat veel mis, op Facebook, You Tube, Radio-uitzendingen, en in deze context  beperk ik mij tot de wijze waarop de muziek van anderen wordt verminkt. 

Luister naar radiomakers, en stel om te beginnen vast dat de ene versleten gezegde in rap tempo de andere volgt. Cliches buitelen over elkaar heen, verdringen elkaar in fantasieloze bewoordingen. Iedere keer wordt de dag van de luisteraar verpest. Met "Baar baar din aye" start het programma, om tussendoor weer te worden herinnerd aan deze voor het gehoor pijnlijke gemeenplaats, om tenslotte te eindigen met dezelfde tot op het bot versleten tune. Er wordt geen kwaliteit geleverd. Het stemgeluid van de hedendaagse omroeper is hetzelfde als de DJ van 50 jaar geleden, dezelfde woorden, dezelfde toonhoogte, als van Pierkhan in de jaren zestig en zeventig. Nu is het aanstellerigheid, en gewichtig doen, en het lijkt alsof de tegenwoordige omroeper hiermee indruk tracht te genereren. Soms komt aan mijn eindeloos geduld een einde en maakt plaats voor woede afgewisseld met medelijden, medelijden om het tekort aan fantasievermogen. Dit heeft te maken een gebrek aan leescultuur, het te lang vertoeven op Social Media (Facebook), wat het vergroten van de woordenschat ernstig beperkt. (Om te kunnen denken is "taal" een vereiste, schreef de filosoof Wittgenstein). Lezen verrijkt de geest en geeft het reservoir aan woorden een boost. In het verlengde hiervan (boeken blijven uit het zicht!) leveren kranten als de Telegraaf, AD, en omroepen als RTL, SBS en andere die commercie bedrijven door hun schreinend niveau een belabberde bijdrage aan achtergebleven intelligentie. De media zijn dus schuldig aan geestelijk verval. 

Triestheid voert de boventoon wanneer muziek wordt gecoverd. Respectabele songwriters/dichters als Anand Bakshi, musici en zangers als S.D. Burman, Hemant Kumar, Talat Mahmood, Lata Mangeshkar, Jagjit Singh, stuk voor stuk intellectuele kanjers met lyrische en dichterlijke kwaliteiten, groots geworden met vernieuwende concepten, zien hun muziek door zondagse copy-cats verminkt worden. Verkrachting van hun geestesgoed, waar ze tot de late uurtjes mee bezig zijn geweest. Diefstal van intelligente dromen, waar de sitar en de tabla een onverwoestbare bijdrage aan hebben geleverd. Wat de zondagskinderen, die zichzelf zien als artiesten (als je lang gelooft in eigen kunnen, dat nergens op is gebaseerd, zie je kwaliteiten ontstaan waarmee je de boer op kunt: je presenteert jezelf als kunstenaar, terwijl je alle bagages ontbeert: een soort van snobisme) doen, is muziek waarover is nagedacht, omzetten in pulp en brandhout. Dan is het moment daar om de verminkte covers met stenen te verzwaren en die naar de bodem van de Marianen Trog (de diepste plek in de zee) laten verdwijnen. Terecht zal dit zijn, daar waar de mislukte amateurs de tabla en sitar menen te kunnen vervangen door trompetgeschal en eentonig Latijnsamerikaanse beat (= het onophoudelijk timmeren met twee stokjes op een bankje). Hoe afschuwelijk dit klinkt, deze vervanging van klassieke instrumenten door Zuidamerikaanse ritmiek, is een "misdrijf" plegen op het werk van ware artiesten en meesterlijke virtuozen. Hun tegenspelers, de quasi-getalenteerden, persen muziekstukken en zang, geboren in een langdurig denkproces, onwillekeurig ineen: daar passen 144 van in een dozijn. Tabla en sitar o.m. die aan de grondslag liggen van de klassiek-muzikale bijdrage aan de mensheid, worden verdrongen naar een verre achtergrond. Zowaar een supreme belediging van de verheven kunst. En als bijkomende toetakeling van wat hogere kunst is voor kenners, kun je rekenen de wijze waarop de melodie van Lata en anderen een verbazingwekkende draai krijgen, in een kakofonie van vals zingen. Elk zichzelf benoemde "artiest" gun ik de vrijheid, maar vrijheid in het zelf maken of componeren van eigen werken. Wil je een kopie maken, doe het dan zo orineel mogelijk, zo dichtbij mogelijk van het oorspronkelijke stuk (als perfecte voorbeeld geldt Mukhtar Shah die Mukesh laat herleven, of Sagnik Sen met een onvervalste stem van Hemant Kumar, met behoud van de muziek). Valt dit tegen, zie er dan van af. Je hebt nog altijd de ruimte om zelf aan de slag te gaan, zelf een stuk te schrijven, waar de beat naar eigen bevinding zo hard mogelijk kan klinken, waardoor de zang niet meer hoorbaar is. Doe dit, maar blijf af van muziek, zang en melodie als je pittige kruiden aan wilt toevoegen die de smaak vernietigt: een zoete mango transformeren tot een bittere citroen. Op deze wijze zien wij een intense belediging van muzikale grootheden, die worden overmeesterd en overdonderd door wanklanken. De creativiteit van de zondagsamateurs kan ruimte krijgen als het origineel intact blijft. Blijf af van golden oldies als " Seene me sulagte hain armaan", je kunt dit niet blatend en balkend brengen, met een ongehoord hoge stem, begeleidt door een wilde drummer. Denk niet dat je oude klassiekers kunt presenteren in een verwoestende imitatie met contraire beat. Zing, aub, zonder opsmuk en altijd melodie-getrouw, behoud de instrumenten, laat deze niet overheersen en de zang wegdrukken. Kun je dit niet, dan is nog altijd de weg open naar eigen bedachte muziek om je uit te leven. Origineel is origineel, blijft origineel in originaliteit. 

Manuel Sewgobind