3. nov, 2017

DE DOOD IN SURINAME (45)

Voor de kranten in Suriname is overlijden big business. Pagina's vol met rouwadvertenties, en daar blijft het niet bij. Na de begrafenis of crematie verschijnen de "dankbetuigingen" voor de aanwezigheid bij het afscheid, en voor de steun in droeve dagen. Misschien dient dat als troost, misschien als profilering en publiciteit. Moeilijk te zeggen. Wellicht bedient de media de behoefte bij gelovigen om het heengaan van dierbaren onder de aandacht te brengen: er is behoefte, dus de krant draait wat er wordt gevraagd.

De advertenties staan bol van citaten uit bijbel of andere heilige geschriften. Psalmen worden in herinnering gebracht, kracht wordt geput uit de bijbelse teksten. Wat als cliche geldt, wordt vervangen door nieuwe wijsheden. Op zich toe te juichen, want het oog bemerkt de herhalingen en verlangt alternatieven. Heel even bekruipt mij het gevoel alsof er een strijd gaande is tussen de nabestaanden: wie bedenkt het meest originele bijschrift? Maar dit zal te maken hebben met mijn achterdocht tegen meelopers. Het lijkt opzettelijk vertoon, maar als je op een willekeurige dag, in een willekeurige krant tientallen grote foto's en grote kaders ziet waarin in lyrische bewoordingen de overledene wordt geroemd (misschien terecht, maar daar gaat het niet om), is er toch enige competitie.

Herkenbare zinnen als " De Here heeft gegeven, de Here heeft genomen, de naam des Here zij geprezen", laten een tegenstrijdigheid zien. Want je looft de Heer, en vervolgt met " Met diep leedwezen maakt de familie...bekend dat...". Je prijst de Heer voor zijn (vroegtijdig) ingrijpen, voor het té vroeg laten sterven van een onschuldig kind, dan zou je op gods besluit een toast moeten uitbrengen, en geen treurnis moeten kennen of voelen.

Richard Dawkins is bioloog en hij heeft een meedogenloze afkeer van geloof en bijgeloof, zegt hij in een interview in de Volkskrant van 21 oktober 2017. In zijn ogen is geloof een belediging voor het menselijk verstand. Geloven in een god ontneemt mensen de mogelijkheid om eigen verantwoordelijkheid te dragen: als je in een god gelooft, neem je geen verantwoordelijkheid meer, meent hij. Bij  het doodgaan in Suriname (niet het enige land trouwens) zoeken mensen steun en belanden bij een opperwezen. Is er bewijs voor een hogere macht? Dawkins: "Nee, die is niet! Gelovigen die relativeren zeggen: Laat mensen toch in hun eigen huis geloven wat ze willen. "Onzin", zegt Dawkins,want geloof gaat mee naar buiten en bepaalt het dagelijks leven, heeft grote impact op de politiek. Kijk naar de functie van geestelijke leider, een soort Raspoetin die Bouterse vergezelt, en die een vorstelijk inkomen heeft. In Nederland zijn het CDA en Cristen Unie die het scheppingsverhaal op scholen verplicht willen laten opnemen in het programma. Een bizar idee! En kolderiek!

Dawkins vindt geloven lui en laf. Lui, omdat je een verhaal aanneemt zonder te testen. Laf, omdat je niet langer nieuwsgierig bent. Religie geeft de mens geen ruimte om te oordelen, om te denken. Daarom moet Bouterse worden vergeven, ondanks de misdaden tegen de Surinaamse samenleving. De kerk bezit sinds de Verlichting geen bestuurlijke macht meer, de rechterlijke macht oordeelt en spreekt straf uit, niet de dominee, niet priester, niet de pandit, niet de moulvi of een incompetente politicus. Er is een scheiding van machten, en dat is het minst slechtste dat wij hebben in een democratie. En dat houden wij in ere, vooralsnog.

Hoe dan ook, wie openstaat voor nieuwsgierigheid, maakt mooie dingen mee, en wie zal en kan Dawkins ongelijk geven? Het geloven in een god maakt ons bestaan zinloos, omdat alles al vooraf bepaald is. Hoe kan iemand nog langer volhouden dat wat er moet gebeuren zal gebeuren? Dit zou betekenen dat wij niet voorzichtig hoeven te zijn op het water of in het verkeer. Je hoeft ook niet aan preventie te doen, laat het kind maar de snelweg oversteken, blijf passief, en als de dood toeslaat grijp je terug tot "het had moeten gebeuren". Wat een absurditeit waar gelovigen in verzeild zijn geraakt. Luiheid en lafheid!

Het is tot slot een groot misverstand dat de mens is geschapen. De mens was er eerst (een apart hoofdstuk is dit, over de oorsprong van het leven op aarde, maar compleet leeg is het idee dat een god uit het niets, zonder hulpmiddelen, ingewikkelde organen kon/kan toveren! En velen die zich niet druk maken over de bron van god, over zijn ouders, over zijn grootouders, etc. etc.), pas daarna werd god bedacht, omdat er voor veel verschijnselen geen antwoorden konden worden gegeven. Toen werd hij verzonnen. Hij kon alles verklaren. En de mens was tevreden. Tevreden over zijn luiheid om nieuwsgierig te worden.

Het is die god die in de rouwadvertenties grossiert. Een verzonnen grootopperhoofd, die voor even schrale troost biedt, en de luiheid van mensen beloont. Een zinloze aanname van het geloof in een opperwezen. De nieuwsgierigheid van de mens is stervende.

Manuel Sewgobind