WAT STAAT SURINAME TE WACHTEN? (108)

De rust lijkt terug in de fles, Paramaribo haalt opgelucht adem. Maar voor hoe lang?

17 februari 2023 is en zal een memorabele dag blijven: een dag waarop burgers de straat op gingen om hun ongenoegen en ontevredenheid kenbaar te maken. Van deze gelegenheid hebben ook opposanten van de regering, veelal uit kringen van de NDP van Bouterse die daartoe waren aangemoedigd, gebruik (lees: misbruik) gemaakt in een poging regering en parlement beentje te lichten. In hoeverre er strafbare feiten zijn gepleegd, is aan het Openbaar Ministerie om klaarheid te brengen. Niettemin: de kritiek dat het water is gestegen tot de lippen, is niet verzonnen. Ontkennen dat er diepe ontevredenheid smeult, zou grenzen aan naïviteit. Kort gezegd: het gaat niet goed, met velen die ervaren dat er iets droevigs gaande is, velen lopen vast, worden tobbend wakker uit een droom die dat niet is, en zich afvragend hoe de dag door te komen, en de dag daarna, de maanden daaropvolgend. 17 februari 2023 is het begin van een les: niet alles wat zich die dag heeft afgespeeld, is af te keuren. Die dag heeft een signaal afgegeven, die uitwerking behoeft. Is die dag het begin van een traditie, die zich steeds zal herhalen (wat wij niet zouden willen) of markeert die dag (met geschiedkundige betekenis) het begin van een wederopbouw na de periode van potverteren, schuldopbouw van 3 miljard US-dollars, en aanwakkeren van etnische tegenstellingen door een gewelddadig regime onder Bouterse? De staatsschuld van 3 miljard is een permanente dreiging waar de regering van Chan Santokhi (en niet "san-tokkie, zoals zijn naam uit culturele domheid en taalarmoede, of opzettelijk verkeerd wordt uitgesproken) mee moet dealen. Hij moet ook zien af te rekenen met agressie en invasie van de club rondom Bouterse. Als sommigen het bewust hebben over "koelies" (en sommige anderen over "negers"), wordt de eenheid onder de bevolking ondergraven. Hoe dan ook: Bouterse heeft er genoeg redenen voor om om zich heen te maaien en zijn achterban (als een vergelijkbare Wagner-eskader in Oekraïne) naar voren te dirigeren, en wachten op het moment om zijn opponent te verschalken als een boa-constrictor. 

Het is waar: in gedempte termen heeft hij de plunderingen "veroordeeld", maar komt dat uit zijn hart of uit zijn berekenende hoofd, en tracht hij mooi weer te spelen en ontpopt hij zichzelf niet als een aartsleugenaar? En op welk moment heeft Bouterse laten zien dat er boven bij hem waar het denken zetelt, briljante ideeën huizen waarmee je "het volk" versteld kan laten staan van positieve verbazing, of heerst er daarbinnen een complete leegte?

Verbijsterend is de verdediging en rechtvaardiging door zijn stemvolk: "Bouterse was erg, maar Chan is erger". Een kreupele vergelijking die stompzinnigheid uitbraakt. Is de huidige president voornemens om niet 15, maar 16 tegenstanders door een militaire squadron te laten verpletteren? En  voorzover bekend is Santokhi niet veroordeeld tot 21 jaar cel wegens een aandeel in drugssmokkel, en niet karrevrachten vol contant geld heeft verdiend aan goud- en houtconcessies. Terwijl er bij Bouterse leegte is te constateren (daarboven) aan competenties, was er toen geen coronapandemie en energiecrisis, geen Oekraïne, geen inflatievirus. Dus moet de rode loper op de terugweg voor Bouterse worden uitgerold, menen zijn misleide sympathisanten. En zien zij, de aanhangers niet in dat Bouterse in 1981 nog enige houdbaarheidsdatum had, maar dat die termijn is verstreken, en er geen rek meer in zit? Daags na 8 december 1982 (blijft in de geschiedenisboeken staan als een rots, en kan niet worden gewist!) is hij ontmaskerd als een komodovaraan, die de langzame en brute moord op 15 tegenstanders heeft gerechtvaardigd ("Het waren zij of wij"). Dat Chan erger is, is schaamteloos stupide en manipulatie van feiten.

17 februari zou een keerpunt moeten zijn. Ontevredenheid is een gegeven. Het signaal is afgegeven, en de taakstelling voor de huidige regering is geformuleerd. Kun je 2023 straks noteren als het jaar van de ontknoping? Het jaar waarin treurnis wordt verdrongen door een draaglijke lichtheid? Het is niet onmogelijk om prioriteiten te kiezen die goodwill kunnen genereren. De NDP zal alles in het werk stellen en actiever proberen om het wantrouwen in de regering aan te wakkeren en de confrontatie niet te schuwen. Het antwoord hierop is anticiperen op de demonstraties door niet alleen strafbare feiten te laten onderzoeken, maar te tonen dat een goede afslag wordt genomen. Hulp aan kwetsbaren is een morele opdracht, want de hoge prijzen knellen gevaarlijk op het menselijk bestaan. 

Pijnloos zijn maatregelen niet, maar leg om te beginnen de vinger op de wonden:

- strijd tegen het nergens toe leidende ambtenarenapparaat dat uit zijn voegen is gegroeid. Ambtenaren met een dubbele baan die op de loonlijst staan en niet functioneel zijn, zullen moeten vertrekken

- afschaffen van het werkloosheidsstelsel voor parlementariërs

- belastinghervorming: de rijken leveren een grotere bijdrage

- een vangnet voor de allerarmsten

- het bevoordelen van vrienden en familie wordt verboden: benoemingen (ook bij Staatsolie)en douceurtjes in de vorm van percelen worden teruggedraaid. Er komt een (nieuw)anti-corruptieteam

-  de bevolking wordt vroegtijdig geïnformeerd en wordt bondgenoot van te nemen maatregelen

Santokhi is niet te benijden. Hij heeft het moeilijk, niettemin bevindt hij zich midden in de politieke arena (waar hij intern, strijd moet leveren) en midden in een mondiale crisis, maar hij bezit meer competenties dan zijn voorganger, wat hem een voorsprong geeft. Zal hij kans zien om voldoende geldschieters te vinden, zowel binnen als buiten Suriname? Hij kan laten zien dat hij morele waarden heeft en is doordrongen van de urgentie om het roer om te gooien. Een herschikking van prioriteiten kan ook er voor zorgen dat hoogopgeleiden niet snel zullen beslissen om het land te verlaten. Vertrouwen schenken is doorslaggevend voor zijn succes. Het IMF zal moeten beseffen dat strenge eisen (die velen schaden) in het kader van de saneringen, moeten worden losgelaten of versoepeld en zal dit instituut China (aan wie Bouterse Suriname heeft verpand) moeten overtuigen tot coulance. Nederland moet ook inschikken: Den Haag (minister Hoekstra zegt desgevraagd in de Tweede Kamer dat "Suriname een heel breed palet krijgt") moet spoedig duidelijkheid geven over de vorm en hoogte van de financiële steun. Nederland kan ook overwegen om een groot deel van de schuld over te nemen, deels als schenking en deels tegen een betaalbare rente. Santokhi kan met zijn pakket aan verbeteringen veel vrienden maken en voorkomen dat Suriname terugvalt tot een buitengewoon ongewenst verleden. En voorkomen dat Bouterse de macht grijpt en daardoor voor justitie ongrijpbaar wordt.