9. sep, 2021

DREIGT ER IN SURINAME EEN ETNISCHE CLASH? (blog 98)

Sinds het aantreden van Chan Santokhi als wettig gekozen president van Suriname, met een Hindostaanse achtergrond, lijkt er in de pluriforme samenleving een verharding te ontstaan tussen de twee grootste bevolkingsgroepen: Hindostanen en Creolen. Of de oorzaak hiervan in de aanname ligt dat Hindostanen veroordeeld (lijken te) zijn tot het spelen van de tweede viool omdat hun voorouders als contractarbeiders naar Suriname zijn gehaald (onder overigens dubieuze voorwendsels), na de afschaffing van de slavernij, dus als vreemdelingen worden beschouwd, valt moeilijk te duiden. En of zij als "niet-volwaardige burgers" minder aanspraak zouden moeten maken op onderdelen van de Surinaamse identiteit, is een ander vraagstuk waarover (hoe onzinnig de vraag ook is, want daar kan er geen misverstand over zijn) stevig geredetwist moet worden, wat ook geldt voor de vraag of ook zij als rechtmatige "mede-eigenaars" van Suriname moeten worden gezien (een totaal overbodige vraag, want dat zijn ze!). Vragen die volstrekt niet relevant zijn, en in het geheel niet aan de orde, maar er zijn aanwijzingen, uit de onderlinge verhoudingen en uit het publieke debat, waaruit valt op te maken dat het stellen van de bedoelde vragen legitiem is. 

In de publieke ruimte draait het om de vraag of een koelie als Santokhi wel president kan zijn. Leg je oor te luister, op straat, en je neemt waar hoe de etnische tegenstellingen worden opgestookt. Door aanhangers van politieke partijen. Niet veroordeeld en dus stilzwijgend aangewakkerd door partijkaders van de NDP van Bouterse. Hij, Bouterse, wordt ruimschoots tegemoet gekomen in zijn aversie tegen Santokhi. De aanvallen op de persoon van de Hindostaanse (lees: Surinaamse) president, en het wegkijken van en op de macht loerende voormalige president, is olie op het vuur, en een alibi voor zijn sympathisanten en anderen die het land voorzichzelf lijken op te eisen. Op facebook circuleren filmpjes van "demonstranten" die de koelie (bij terugkeer uit Nederland na zijn formeel bezoek) "opwachten". Zij, de provocateurs, voelen zich geruggesteund door Bouterse. En deze is in zijn sas door de steun onlangs van een auteur van Surinaamse afkomst......Astrid Roemer. 

Roemer anticipeert op de smeulende en ontluikende etnische tegenstellingen, en spreekt van "Hindostaanse dominantie". In mijn vorige blog heb ik mij afgevraagd waarom Roemer heeft gezwegen over de Creoolse dominantie, decennialang als normaal geaccepteerd. Geaccepteerd, omdat Creolen Surinamers zijn en alszodig worden beschouwd (terecht), maar Hindostanen gedoemd zijn zich als "importgroep" te zien. Roemer doet aan politieke ("Bouterse is geen moordenaar") en etnische vervuiling (koelie-overheersing). Roemer is kennelijk voorstander van Creoolse hegemonie, en dit is in een multiraciale gemeenschap een vernietigende kracht. Roemer slachtoffert de waarheid, ten gunste van Bouterse. Ze ontkent enerzijds moord en doodslag, en knuffelt Bouterse de hemel in door hem onvoorwaardelijk de liefde te verklaren, en anderzijds knaagt ze aan het Surinaamse geweten door etnisch onderscheid te maken. Gedreven door een blind nationalisme, als wapen ingezet door falende leiders om de aandacht af te leiden van de werkelijke noden, en ook dus door auteurs die zoeken naar nieuwe inspiraties. Inspiratiebronnen zijn, dat begrijpt Roemer, radicalisme (door Hindostanen weg te zetten), racisme (haar visie ligt hier dicht tegen aan, feitelijk maakt ze zich schuldig aan etnische profilering), nationalisme (dat goed scoort bij eenzijdige identiteitsvorming), bagatellisering van genocide (hoe klein ook, moord is moord). Onvergeeflijk is Roemer's aanval op een bevolkingsgroep, die ze klaarblijkelijk ziet als "homeopathische verdunning" in een soort "geafricaniseerde samenleving". Wat zal de volgende stap zijn? Oproepen tot gewelddadig verzet tegen de Hindostaanse dominantie? "We lanceren ze terug naar India in een replica van de Lalla Rookh" ? "We interneren ze". Staat dat Suriname te wachten? 

Roemer, ik denk dat ze dat goed beseft, werkt aan een nieuwe Creoolse orde, en wellicht beseft ze ook dat de uitwerking hiervan zeer explosief is voor de etnische verhoudingen. Je moet haar op betrappen dat ze geen inclusieve samenleving ambieert, evenmin op een breed bestuur waarin alle etniciteiten zijn vertegenwoordigd. Ze beweegt langs etnische lijnen, en dit is gelijk aan poreus denken, dat schadelijk is voor een vreedzaam bestaan. Roemer koestert explosieve en verwoestende gedachten. En stel dat de dominantie van een groep wordt vervangen door dat van een andere, krijgen wij een wijziging van de grondwet waarin wordt vastgelegd dat haar gekoesterde groep het alleenrecht heeft? Nu kan het idee van oprichting van de "Partij Tegen Hindostanen", die hier en daar circuleert, gaan rijpen, en kan de agressie toenemen. Met als gevolg dat xenofobie gemeengoed wordt en uiteindelijk tot ontploffing komt. Is er dan bij huize Roemer feest en barbeque? Het is choquerend, dat zegt Roemer niet, maar het moment kan komen dat een groep bijeen wordt gedreven en het land etnisch gezuiverd. Binnen de NDP leven dergelijke opties. Een luguber, waanzinnig idee dat alleen kan leven in een kwaadaardig brein.

Roemer moet nog leren en afzien van denkwijzen die de verhoudingen tussen bevolkingsgroepen uithollen. Roemer moet zichzelf ontdoen van totalitaire trekjes die van haar meester lijken te maken. De status quo (wij doen het linksom of rechtsom met elkaar, de gedeelde waarden verdedigen wij) wil ze torpederen. Hiermee organiseert ze haar eigen ondergang en ligt het voor de hand dat ze als ongewenst persoon in Suriname wordt genoteerd. Hoe ze dit kan corrigeren?

Amanda Gorman (spokenword-artiest tijdens de inauguratie van Joe Biden) wil met haar "The Hill We Climb" laten zien dat een natie haar verdeeldheid kan overwinnen. Roemer kan van haar leren dat harmonie het waard is na te streven in een tijd waarin verdeeldheid wordt gezaaid. Maar dan moet Roemer af van haar paranoia. Roemer hoeft zich niet terug te trekken als kluizenaar, na haar oorwassing van de vreedzaamheid. Ze moet haar facebook-verhaal ogenblikkelijk rectificeren. Ze moet erkennen dat er een heuvel is om te bedwingen. 

Manuel Sewgobind