27. sep, 2022

GOD ALS MISVATTING (blog 106, deel 2)

De Oostenrijkse filosoof Ludwig Wittgenstein vond dat ons taalgebruik zo onhelder en onlogisch is, dat dit gereedschap onbruikbaar is om zekerheden te krijgen. ("Waarvan men niet kan spreken, daarover moet men zwijgen"). Om te denken heb je taal nodig, begrippen en kennis. Zonder de kennis is het denken diffuus. En met onvoldoende woordenschat raak je niet tot de waarheid. 

En laat nu Richard Dawkins (Brits evolutiebioloog, 1941) zijn kennis delen met ons. Kennis die niet meer weg te denken is uit het debat over geloof, godsdienst en het al of niet bestaan van een God. Dit doet hij in "GOD ALS MISVATTING", genoemd als 'Het beste boek van 2006", "Het einde van God, geloof en kerk", "Alle gelovigen zouden dit boek moeten lezen", "Op zoek naar argumenten, lees Dawkins". 

Dawkins zegt dat mensen vasthouden aan religie, niet vanwege troost, maar omdat ze in de steek zijn gelaten door het onderwijsstelsel: dat leert niet dat niet-geloven een optie is. Mensen hebben niet genoeg les gehad, dragen daardoor geen kennis over alternatieven. Mensen worden niet aangemoedigd om zelf na te denken, om informatie te verzamelen, om tot het inzicht te komen dat geloven in god niet voor bevrijding zorgt. Het opgeven van religie is een goede optie om gelukkig te zijn, in balans zijn, moreel bewust en intellectueel voldaan. Ben je gelovig, dan is de kans heel groot dat jouw godsdienst die van jouw ouders is. Atheïsme is iets om pal voor te staan en trots te zijn, omdat dit vrijwel altijd duidt op een gezond zelfdenkend vermogen en op gezond verstand, waardoor je kunt zien dat bovennatuurlijke goden wanen en misvattingen zijn. Geloof ontstaat door verwondering over de structuur van de wereld: veel is onverklaarbaar, en dit leidt tot religie. Dit weer op zijn beurt is gebaseerd op geloof, niet op kennis. Dawkins vraagt zich af of je niet over religie mag discussiëren  en vraagtekens bij plaatsen. Omdat je mensen beledigt? Als je dit rationeel bekijkt, dan is er geen enkele reden waarom je niet zou kunnen discussiëren over zulke denkbeelden, zoals je over alle andere opvattingen wel mag doen. Godsdienstige leiders hebben een prominente plek, terwijl zij niet beschikken over expertise, over deskundigheid van bijvoorbeeld een ethicus, arts, advocaat, bioloog. filosoof. "Een rare situatie" , zegt Dawkins. Een boer zonder kennis plaatst een bord "Jesus leeft" langs de snelweg, en wordt begrepen, terwijl een bord "God is Leugen" tot verbazing zou leiden (Manuel Sewgobind). Vreemde situatie. God is vaak een onaangename personage, jaloers, trots, kleingeestig, onrechtvaardig, onverzoenlijk, wreed, haatdragend, bloeddorstig, wraakzuchtig, pleger van etnische zuiveringen, vrouwenhater, homofoob, racistisch, kinderen- en volkenmoordenaar, drammerig, megalomaan, sadomasochistisch, boosaardig. Hij is immers een bovenmenselijk, bovennatuurlijk wezen dat doelbewust het universum en alles erin, inclusief mensen, miljarden planeten, en melkwegstelsels, zwarte gaten, honderden miljoenen soorten dieren en planten, dood, rampen en ellende, oorlogen, en nog honderden kilometers lange rijen aan ongemak, heeft geschapen. Dus ligt de oorzaak bij hem, de alleskunner! De man die ellende bij onschuldigen negeert. Dawkins stelt vast dat God een misvatting is, een schadelijk en verderfelijke misvatting. En omdat de God-hypothese is gebaseerd op plaatselijke tradities van particuliere openbaring en niet op bewijs, is het niet verrassend  dat er veel varianten zijn. De allesoverheersende vraag wordt volgens Dawkins niet gesteld: HOE HEEFT GOD DIT ALLEMAAL GESCHAPEN TERWIJL ER NIETS WAS? Als hij er was in het allereerste begin, en er was niets, dus ook geen lucht en zuurstof, waar stond hij dan? En als hij er was, wat is dan zijn oorsprong? Daar stond hij, nergens, met de kennis van alles, en nog altijd niet de vraag: HOE DEED HIJ DAT? Triljoenen lichtjaren hier vandaan, een luchtruim bezaaid met evenveel en meer hemellichamen, dat is zijn product, en nog altijd niet de vraag: HOE HEEFT HIJ DAT VOOR ELKAAR GEKREGEN?

Dawkins stelt dat met het geloof in een schepper van kennis van vroeger, nu en in de toekomst, van het universum tot nanotechnologie, kernsplitsing, algoritmen, etc. , het denken van de mens wordt verloochend. Want het denken wilt weten wie de ontwerper heeft ontworpen. De God-hypothese, zegt Dawkins, is niet houdbaar. 

Religie leert gehoorzaamheid (met onze zelfontwikkelde moreel kompas en verzamelde kennis, kunnen wij die afwegingen beter maken), en leidt tot onderdanige lichtgelovigheid. Gezondheid gaat niet vooruit door geloof in een opperwezen. Onsterfelijkheid (en wedergeboorte) overleeft en verspreidt zich omdat zij tegemoet komt aan wishful thinking: geloof wordt gekleurd door verlangen. Het verlangen echter om straf te ontlopen door te geloven, zet het denken op nul. Dit gebeurt ook op het moment als mensen gebeurtenissen (rampen) wijten aan de zonden van mensen, omdat ze doordrongen zijn van bijbelse verhalen (die ertoe hebben geleid dat volkeren zijn uitgemoord en wereldwijd misdaden worden gepleegd in de angstaanjagende naam van het geloof) en onder indruk van bijbelkennis, zonder enige kennis van andere zaken. Natuurrampen, zijn volgens gelovigen, een straf voor menselijke misdrijven. Wat leren hun kinderen op school bij geologie en tektoniek? Over natuurlijke selectie/evolutie? Zijn dat scholen gestoeld op blasfemie?

Mensen zijn gelovig omdat er een bedriegelijke belofte bestaat dat de dood niet het einde is. Het paradijs gloort, het geluk is nabij. En dit soort "perspectieven" ontmoedigt, zegt Dawkins, het stellen van vragen. Kritiekloos geloven is een deugd, omgeven door respect. Niettemin worden door cultuur en religie wreedheden begaan (daar kunnen politici van meepraten). 

God bestaat in de verbeelding. Hij is niet nodig voor ethisch handelen. Gelovigen laten zich leiden door gevoelens, dan door waarheden. Dawkins vindt leven zinvol als je dat opwaardeert, niet bezoedelt met misleiding, wensdenken en zelfbeklag. Hier hoort ook reïncarnatie bij: een verpletterende paradox (want hoe kan het aantal mensen en dieren toenemen als de ziel terugkomt?). Dawkins legt de vinger op de juiste plaats: "We moeten leven in een wereld van weten en kennen". In een reactie op het boek van Dawkins, zegt Steven Pinker (Canadese psycholoog): Van nature denken wij niet rationeel. De wereld heeft haar verstand verloren. Onzinnige verhalen doen de ronde, terwijl de rede de motor moet zijn van de vooruitgang. 

"GOD ALS MISVATTING" , een fenomenaal boek, nooit eerder geschreven. Verpletterend goed!